Dienstweigeraars - Prinses Irene Brigade

Ga naar de inhoud

Dienstweigeraars

Rekrutering > Rekruten uit Zuid-Afrika
In 1941 werden alle Nederlandse dienstplichtigen in het  buitenland opgeroepen voor militaire dienst in de Prinses Irene Brigade, omdat de  Nederlandse regering in ballingschap in Londen voor de bevrijding van Nederland  niet geheel afhankelijk wilde zijn van geallieerde troepen. Van de ruim 2.000  Nederlandse dienstplichtigen in Zuid-Afrika weigerden ongeveer 10% dienst. Wat  hun motieven daarbij zijn geweest is niet duidelijk. Van die weigeraars werden  er 58 in overleg met de Nederlandse regering in ballingschap in Londen en met de  gouverneur van Suriname door de Zuid-Afrikaanse politie gearresteerd en per  schip naar Suriname getransporteerd. Daar kregen ze de kans als nog in dienst te  gaan, wat drie van hen deden. De 55 anderen zouden in Suriname worden berecht.  In afwachting van bewijsmateriaal uit Zuid-Afrika werden ze in Fort Zeelandia in  voorarrest gehouden. Hier verbleven de uit Zuid-Afrika afkomstige Nederlandse  dienstweigeraars afwisselend in donkere cellen en op een binnenplaatsje tussen  wit- gekalkte muren in volle tropenzon. Ze liepen daardoor ernstige oogklachten  op. De slechte hygiënische omstandigheden en de slechte behandeling leidden tot  ondervoeding, ingewandstoornissen en infecties. Op 31 januari 1943 verklaarden  46 weigeraars zich alsnog te willen aansluiten bij het Nederlandse leger. De  gouverneur van Suriname bracht hun verzoek over aan Minister van Koloniën Van Mook, die voor 39 van hen akkoord ging. Zij vertrokken op 25 april 1943 naar de  Antillen om te worden opgeleid voor de kustartillerie.
In 1943 verslechterden de raciale verhoudingen op Curaçao door de  komst van deze dienstweigeraars. Deze Zuid-Afrikaanse Nederlanders hadden er grote moeite mee dat ze bevelen  moesten aannemen van niet-blanke onderofficieren.
Vanwege juridische complicaties leek het moeilijk de zestien  overgebleven Zuid-Afrikanen nog langer vast te houden. De gouverneur zag daarom af van berechting en besloot  hen te interneren. Zij werden overgebracht naar Kamp Copieweg. Daar werd voor deze groep een apart kampdeel  ingericht. Na de oorlog keerden de meeste dienstplichtigen terug naar Zuid-Afrika.
Bron: ‘Wereldoorlog in de West’, door Liesbeth van der Horst (Uitg. Verloren, Hilversum, 2004)

Van de 39 dienstweigeraars die na hun hun internering in Fort  Zeelandia alsnog op de Antillen dienst deden zijn de namen bekend. Deze  handgeschreven lijst bevindt zich in het Nederlands Nationaal Archief in Den  Haag. Aan deze namen zijn toegevoegd de leeftijd (in april 1943), beroep,  godsdienst en de aantekening of zij al eerder als militair actief zijn geweest  (neen/ja).
M.  Andier,  29 jaar, timmerman, Neder-Duits Hervormd (NDH), neen;
C.  Bakker,  34 jaar, aannemer, NDH, ja (sergeant )
G. Boerman,  24 jaar, automonteur+Diesel, NDH, neen;
P. Boer,38  jaar, bouwkundige, NDH, neen;
A.  Boortman,  27 jaar, stukadoor, geen godsdienst, neen;
B.  Elvers,  33 jaar, bouwkundig timmerman, Protestant, neen ;
H.  Franke,  28 jaar, timmermantekenaar, geen godsdienst, neen (afgekeurd);
A. van  Brakel-Hoes,  27 jaar, kapper, RK, ja;
J. van  Dordrecht,  22 jaar, herenkapper, NDH, neen;
R.  Rosema,  32 jaar, aannemer, Gereformeerd, ja;
D.  Klaver,  31 jaar, aannemer, Gereformeerd, neen;
H. den  Boestert,  26 jaar, etaleur-decorateur, NDH, neen;
L.  Lettinga,  33 jaar, zuivelbereider, Protestant, (onduidelijk);
D. de  Jong,  33 jaar, timmerman, NDH, neen;
P.J. Van  Rheede,  34 jaar, timmerman, NDH, neen;
G.  Metselaar,  29 jaar, metselaar, RK, neen;
P. van  Gijlswijk,  37 jaar, RK, ja (Afrika);
L. Hoft,  20 jaar, accountant, Doopsgezind, neen;
W. v.d.  Heuvel,  26 jaar,elektricien-ankerwikkelaar, NDH, neen;
K.  Ridderhof,  29 jaar, stukadoor, geen godsdienst, neen;
N.  Bolweg,  35 jaar, timmerman, onbekend, neen;
H.J.  Vuerhard,  25 jaar, metaalbewerker, lasser, Gereformeerd, neen;
W. van  Dijk,  34 jaar, metselaar, tegelzetter, Protestant, neen;
D.  Spierenburg,  29 jaar, metselaar, geen godsdienst, ja (ordonnans);
J.  Teeken,  37 jaar, motoringenieur, geen godsdienst, neen;
F  .Vreedenburg,  35 jaar, loodgieter, RK, neen (afgekeurd);
H. v.d.  Ruit,  28 jaar, stukadoor, geen godsdienst, neen;
G. v.d.  Voorde,  34 jaar, timmerman, NDH, ja;
A.  Meerburg,  30 jaar, bouwkundig tekenaar, Christelijk, neen;
H. van  Oosten,  36 jaar, timmerman, Gereformeerd, neen;
J.E.  van Dijkhorst,  35 jaar, bouwkundige, Gereformeerd, ja (sergeant);
A.  Trook,  30 jaar, chemiegraaf, geen godsdienst, ja (Afrika part-time);
D.  Sulman,  26 jaar, tegelzetter-metselaar, Gereformeerd, neen;
J.  Nagel,  29 jaar, opzichter-tekenaar, Gereformeerd, ja (vliegtuigmaker 1ste klas);
J.  Koudstaal,  33 jaar, waterbouwkundig opzichter, Gereformeerd, neen;
H.J.  Stakker,  31 jaar, bouwkundige, Luthers, neen;
W.  Rebel,  36 jaar, timmerman, Protestant, neen;
S.S. de  Wal,  28 jaar, tegelzetter, geen godsdienst, ja (Afrik. Rode Kruis);
Terug naar de inhoud