Dienstweigeraars
Rekrutering > Rekruten uit Zuid-Afrika
In 1941 werden alle Nederlandse dienstplichtigen in het buitenland opgeroepen voor militaire dienst in de Prinses Irene Brigade, omdat de Nederlandse regering in ballingschap in Londen voor de bevrijding van Nederland niet geheel afhankelijk wilde zijn van geallieerde troepen. Van de ruim 2.000 Nederlandse dienstplichtigen in Zuid-Afrika weigerden ongeveer 10% dienst. Wat hun motieven daarbij zijn geweest is niet duidelijk. Van die weigeraars werden er 58 in overleg met de Nederlandse regering in ballingschap in Londen en met de gouverneur van Suriname door de Zuid-Afrikaanse politie gearresteerd en per schip naar Suriname getransporteerd. Daar kregen ze de kans als nog in dienst te gaan, wat drie van hen deden. De 55 anderen zouden in Suriname worden berecht. In afwachting van bewijsmateriaal uit Zuid-Afrika werden ze in Fort Zeelandia in voorarrest gehouden. Hier verbleven de uit Zuid-Afrika afkomstige Nederlandse dienstweigeraars afwisselend in donkere cellen en op een binnenplaatsje tussen wit- gekalkte muren in volle tropenzon. Ze liepen daardoor ernstige oogklachten op. De slechte hygiënische omstandigheden en de slechte behandeling leidden tot ondervoeding, ingewandstoornissen en infecties. Op 31 januari 1943 verklaarden 46 weigeraars zich alsnog te willen aansluiten bij het Nederlandse leger. De gouverneur van Suriname bracht hun verzoek over aan Minister van Koloniën Van Mook, die voor 39 van hen akkoord ging. Zij vertrokken op 25 april 1943 naar de Antillen om te worden opgeleid voor de kustartillerie.
In 1943 verslechterden de raciale verhoudingen op Curaçao door de komst van deze dienstweigeraars. Deze Zuid-Afrikaanse Nederlanders hadden er grote moeite mee dat ze bevelen moesten aannemen van niet-blanke onderofficieren.
Vanwege juridische complicaties leek het moeilijk de zestien overgebleven Zuid-Afrikanen nog langer vast te houden. De gouverneur zag daarom af van berechting en besloot hen te interneren. Zij werden overgebracht naar Kamp Copieweg. Daar werd voor deze groep een apart kampdeel ingericht. Na de oorlog keerden de meeste dienstplichtigen terug naar Zuid-Afrika.
Bron: ‘Wereldoorlog in de West’, door Liesbeth van der Horst (Uitg. Verloren, Hilversum, 2004)
Van de 39 dienstweigeraars die na hun hun internering in Fort Zeelandia alsnog op de Antillen dienst deden zijn de namen bekend. Deze handgeschreven lijst bevindt zich in het Nederlands Nationaal Archief in Den Haag. Aan deze namen zijn toegevoegd de leeftijd (in april 1943), beroep, godsdienst en de aantekening of zij al eerder als militair actief zijn geweest (neen/ja).
M. Andier, 29 jaar, timmerman, Neder-Duits Hervormd (NDH), neen;
C. Bakker, 34 jaar, aannemer, NDH, ja (sergeant )
G. Boerman, 24 jaar, automonteur+Diesel, NDH, neen;
P. Boer,38 jaar, bouwkundige, NDH, neen;
A. Boortman, 27 jaar, stukadoor, geen godsdienst, neen;
B. Elvers, 33 jaar, bouwkundig timmerman, Protestant, neen ;
H. Franke, 28 jaar, timmermantekenaar, geen godsdienst, neen (afgekeurd);
A. van Brakel-Hoes, 27 jaar, kapper, RK, ja;
J. van Dordrecht, 22 jaar, herenkapper, NDH, neen;
R. Rosema, 32 jaar, aannemer, Gereformeerd, ja;
D. Klaver, 31 jaar, aannemer, Gereformeerd, neen;
H. den Boestert, 26 jaar, etaleur-decorateur, NDH, neen;
L. Lettinga, 33 jaar, zuivelbereider, Protestant, (onduidelijk);
D. de Jong, 33 jaar, timmerman, NDH, neen;
P.J. Van Rheede, 34 jaar, timmerman, NDH, neen;
G. Metselaar, 29 jaar, metselaar, RK, neen;
P. van Gijlswijk, 37 jaar, RK, ja (Afrika);
L. Hoft, 20 jaar, accountant, Doopsgezind, neen;
W. v.d. Heuvel, 26 jaar,elektricien-ankerwikkelaar, NDH, neen;
K. Ridderhof, 29 jaar, stukadoor, geen godsdienst, neen;
N. Bolweg, 35 jaar, timmerman, onbekend, neen;
H.J. Vuerhard, 25 jaar, metaalbewerker, lasser, Gereformeerd, neen;
W. van Dijk, 34 jaar, metselaar, tegelzetter, Protestant, neen;
D. Spierenburg, 29 jaar, metselaar, geen godsdienst, ja (ordonnans);
J. Teeken, 37 jaar, motoringenieur, geen godsdienst, neen;
F .Vreedenburg, 35 jaar, loodgieter, RK, neen (afgekeurd);
H. v.d. Ruit, 28 jaar, stukadoor, geen godsdienst, neen;
G. v.d. Voorde, 34 jaar, timmerman, NDH, ja;
A. Meerburg, 30 jaar, bouwkundig tekenaar, Christelijk, neen;
H. van Oosten, 36 jaar, timmerman, Gereformeerd, neen;
J.E. van Dijkhorst, 35 jaar, bouwkundige, Gereformeerd, ja (sergeant);
A. Trook, 30 jaar, chemiegraaf, geen godsdienst, ja (Afrika part-time);
D. Sulman, 26 jaar, tegelzetter-metselaar, Gereformeerd, neen;
J. Nagel, 29 jaar, opzichter-tekenaar, Gereformeerd, ja (vliegtuigmaker 1ste klas);
J. Koudstaal, 33 jaar, waterbouwkundig opzichter, Gereformeerd, neen;
H.J. Stakker, 31 jaar, bouwkundige, Luthers, neen;
W. Rebel, 36 jaar, timmerman, Protestant, neen;
S.S. de Wal, 28 jaar, tegelzetter, geen godsdienst, ja (Afrik. Rode Kruis);