Tocht naar Grave
In Nederland
Operaties in de 2e helft van september 1944
'Om 18.10 vertrokken we uit Helchteren, en pas om 21.55 uur overschreden we het Maas-Scheldekanaal. Vanwege de enorme drukte over deze ene weg, stonden we iedere 100 m. stil. De laatste plaats in België was La Colonie. Al dichter en dichter kwamen we bij de Nederlandse grens. Horloge en borrel in de hand.....'
'Het was een raar gevoel om Nederland naar al die jaren weer binnen te rijden: een schorre keel, even niet spreken om mijn stem weer terug te vinden.'
De colonne nadert Eindhoven (Bron: onbekend)
De Brigade was ingedeeld bij de eerste troepen die Nederland binnentrokken, direct volgend achter de tankbrigades. Om middernacht van 20 op 21 september passeerde de Irene Brigade de Nederlands-Belgische grens bij Borkel en Schaft. Diverse Irenemannen stapten uit hun voertuigen en voelden even de grond. Ondanks het slechte weer van die morgen en het vroege tijdstip stonden langs de weg overal Brabanders die de bevrijders toejuichten.
Bij het overschrijden van de Nederlandse grens werden de salarissen van de manschappen teruggebracht tot 10% van wat ze tot dan toe gewend waren. Toen dat bericht bekend werd brak er bijna muiterij uit, maar van de betaalmeester kwam er voor de meeste de geruststellende mededeling dat dit alleen voor officieren gold.
Om 6.30 uur was de aankomst in het slaperige Eindhoven. De stemming was een beetje bedrukt. Deze stad was op sommige plaatsen hevig gehavend door bombardementen van de vorige dag op de Philips-fabrieken, waarbij 200 burgers waren omgekomen. Via Son (9.00 uur) naar St. Oedenrode. Een weg grotendeels tussen bomen en met op vele plaatsen rode linten die tussen de bomen waren gespannen. Hieraan hingen bordjes met: 'Verges not cleared.' Her en der lagen lijken van Engelse soldaten. Sommige hadden nog hun platte helmen op hun gezwollen gezichten. Er was zó'n haast met de corridor, dat ze nog niet waren opgeruimd.
'Links en rechts van die weg moesten Duitse troepen zitten en we reden gewoon verder over die verdomde, kale weg. Er was geen kip te zien en je hoorde alleen het geluid van je eigen voertuigen.Overal kapot geschoten boerderijen.'
' In Veghel werden grote verpakte cakes naar ons gegooid en iedereen vroeg aan ons: "Waar is prins Bernhard?"
'In Veghel kwam ik langs mijn woonhuis en werd met bloemen verwelkomd. Van mijn commandant mocht ik afstappen, op het Heilig Hartplein stonden vele vrienden en bekenden van mij. Ik werd in de lucht gegooid en welkom geheten.'
'Vroeg in de middag passeerden we de brug bij Grave, die nog helemaal in tact was. Kort daarop hield de colonne ineens stil en bivakkeerden we in een weilandje.'
Doortocht in Veghel (foto: archief Veghel)
21 september 1944. Matthijs van Gorp als commandant staand in zijn verkenningswagen. Op zijn borst hangt een verrekijker. De foto is genomen bij Reek, op weg naar Grave. Kort daarvoor is hij de Willibrordushoek in Veghel gepasseerd. (Bron: Adriaan en Co van Gorp)
Doorkomst Irene Brigade in Veghel op 21 september 1944 hoek Sluisstraat – Heilig Hartplein (Bron: Cor Vervoort)
Via Veghel en Uden, waar de kerkklokken luidden, bereikte men Grave om 14.00 uur. Even later marcheerde men naar het verzamelrayon in Lunen, een paar km ten noorden van Grave, waar de Brigade de volgende dag het bevel kreeg om de beveiliging van de strategisch belangrijke Maasbrug bij Grave over te nemen. Netten die gespannen werden in de Maas moesten verhinderen dat Duitse kikvorsmannen de brug met springladingen zouden ondermijnen. 's Nachts werd de bewakingstaak verlicht door een zwaailicht, dat de brug en het water om de paar seconden goed zichtbaar maakte. Er waren patrouilles aan weerszijden van de rivier en er werden een paar man gestationeerd boven- en onderaan de brug, de zogenaamde cat-walk.
21 september 1944: Brencarrier van de Recce over Rijksweg Reek-Grave (foto: L. van den Bergh)
Hartelijke begroeting door bevolking. Foto is genomen tussen Grave en Velp bij cafè De Kleine Elft (Bron: Velp Heem)
Aquarel van G. de Jongh van 21 september 1944 (zie gelijkenis met foto's hieronder!)
(c) Regimentsverzameling Brigade en Garde Prinses Irene
(c) Regimentsverzameling Brigade en Garde Prinses Irene
' De opstelling met die zoeklichten was op zichzelf ook al een mooi doelwit. Op een morgen was een mitrailleurspost bij de rivieroever plotseling verdwenen. Geluidloos overvallen en meegenomen door de Duitsers.'
'Tot Balgoy aten we alleen kaakjes en warme hap uit blik. Nu kregen we echte aardappels en als groente appelmoes die we ruilden voor onze blikken. En we konden eindelijk baden.'
Gevechtsgroep I kwam bij deze brug en de gevechtsgroepen II en III ten zuiden en zuidwesten van Grave, waar zij o.a bivakkeerden in het St. Elisabeths Rusthuis. De artillerie kwam in stelling in een boomgaard bij Balgoy.
Een gedeelte van de Brigade zat bij Altena. Daar waren rode parachutes met munitie van de geallieerden neergekomen en de brigadisten moesten dat uit de weilanden verzamelen en naar een schoolgebouw in Altena brengen. Van daaruit moest het naar de artillerie in Nijmegen gebracht worden, die daar dringend om verlegen zaten. Bij het Keizer Karelplein moest het in Nijmegen worden afgeven.
De brigadestaf vestigde zich in een boerderij in Overasselt, op een kwartiertje rijden van het bevrijde Nijmegen. Diezelfde dag nog reed Beelaerts van Blokland met een jeep naar deze stad en overhandigde de Burgemeester van Nijmegen enkele blikken met cacaopoeder en koffie voor enkele van zijn noodhospitaals tot leniging van de nood der patiënten.
Bewaking bij de brug van Grave
Korp. Willem van Wonderen ontmoet zijn vrouw Antonia voor het eerst in 54 maanden bij deze brug
Klik hier voor een kort filmverslag van deze ontmoeting
De volgende dagen werden ten zuiden van de stad richting Oeffelt vnl. gevuld met patrouilleren met carriers en scoutcars. Duitsers staken daar regelmatig de Maas over op zoek naar fietsen.
Op 24 september bouwde de Britse genietroepen een tweede (ponton-)brug over de Maas bij Grave, zodat de Irene Brigade vanaf 26 september ook deze brug moest bewaken. De Duitsers deden nog een tegenaanval, waarbij zij bij Uden en Veghel een doorbraak van de corridor Neerpelt-Arnhem wisten te forceren, zodat de Brigade geen contact meer had met het zuiden. Een chauffeur van de Brigade zag kans onder te duiken in een boerderij waar, naar later bleek, ook Duitsers zaten. Een dag later wist een brigade van de garde pantserdivisie echter de verbinding weer te herstellen. Daar werden ook voertuigen van de Brigade ingezet, waarvan er enkele verloren gingen. De ondergedoken chauffeur kwam tevoorschijn en nam vier Duitsers als krijgsgevangenen mee terug.
Om 14.00 uur werd in de Brugstraat 6 te Grave de eerste Gereformeerde kerkdienst in bevrijd Zuid-Nederland gehouden. Ds. Zielhuis was de voorganger.